yeni
İstanbul
13 Eylül, 2025, Cumartesi
  • DOLAR
    32.30
  • EURO
    35.15
  • ALTIN
    2406.9
  • BIST
    10401.67
  • BTC
    67490.92$

VARLIK VERGİSİ VE BARZİLAY BENJAMEN

12 Eylül 2025, Cuma 13:59

 

Foto- Türk Armatörleri  Birliği’nin  14 Şubat 1940 Olağanüstü Genel Kurul toplantısı  hakkındaki duyurusu: Kaynak: 18 Şubat 1940 tarihli Son Telgraf ve Cumhuriyet Gazetesi.
Tarih -1940
Türk Armatörleri Birliği’nin 14 Şubat 1940 
Olağanüstü İdare Heyeti toplantısı

Türk Armatörleri Birliği’nin Kongre haberleri Türk Armatörleri Birliği dahil, Türk ticaret gemilerine ait haberlerin 1920 - 1950 gibi yıllar boyunca gazetelerde birçok kereler birinci sayfalardan verilmesi dikkat çekicidir. Basının denizciliğe böylesine önsıralardan önem vermesinin bir nedeni, karayolu ulaşımının çok yetersiz olduğu Türkiye’de yük ve yolcu taşımacılığı için tek ulaşım imkanının gemiler olmasına ileri gelmekteydi. Türk Armatörleri Birliği yaptığı toplantıları basına yansıtıyor veya kongreleri gerek haber olarak ve gerekse resmi ilanlarla gazetelerde yeralıyordu. 
Türk Armatörleri Birliği’nin 14 Şubat 1940 günkü Olağanüstü İdare Heyeti Toplantısı’nda 5 olan yönetim kurulu üyesi sayısının 7’ye yükseltilmesine karar verilmiştir. Asil ve yedek azalarla bilahare Nizamnamenin 24.cü maddesi mucibince yapılan iş bölümü şöyledir: 
Başkan : Rıza Sadıkoğlu, 
Muhasib : Ali Sohtorik 
Kâtib : Vehbi Aldıkaçtı 
Üye : Abdi Vehbi Dural 
Üye : Mustafa Umman 
Üye : Adnan Barzilay 
Üye : Muzaffer Pehlivan 
Yedek Üyeler : Ahmed Behçet Müezzinoğlu, Ferid İnal, Hüseyin Tavil, Hamdi Selimoğlu, İsmail Kalkavan, Şevket Manioğlu, Faik Zeren. 36
Ancak bu toplantıdan ikigün sonra, muhtemelen bir anlaşmazlık nedeniyle, yani 16 Şubat 1940 günü Olağan Genel Kurul Kongresi yapılmış asli ve yedek idare heyeti seçimi sonunda Yönetim Kurulu şöyle değişlikle yeniden  kurulmuştur;
Başkan : Abdi Vehbi Dural, 
Başkan Yardımcısı : Rıza Sadıkoğlu, 
Murakıp: Lütfi Yelkenci,
Asıl Üyeler; Vehbi Aldıkaçtı, Adnan Barzilay, Muzaffer Pehlivan, Mustafa Umman, Ali Sohtorik,
Yedek Üyeler:  Ahmet Behçet Müezzinoğlu, Ferit İnal, Faik Zeren, Şevket Manioğlu, Hamdi Selimoğlu, İsmail Kalkavan.
İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, zaman zaman Türk Vapurcular Birliği üyeleri arasındaki anlaşmazlıklardan olumsuz şekilde etkilenmiş ve sorunların incelenmesi ve çözümü için inceme komisyonları kurmuştur. Bunlardan 1936 tarihli Encümen seçimlerinde, Standardizayon Encümenine Fortonzâde Murat, Abdülkerim, Müderris Zühtü, Hüsnüzâde Şinasi, ve Habipzâde Ziya Beyler oybirliğiyle seçilirlerken, Teşviki Sanayi ve Muamele Vergisi Encümeni’ne Mehmet Ali, Tevfik Nizamettin, Şinasi, Kâzım, Aynizâde H. Tahsin ve Kâzım Ziya Beyler seçilmiştir. Yine ötedenberi “Ticareti Bahriye firmalarını pek rahatsız eden ve zarara neden olan vapurcular arasındaki manasız rekabet sorunları gibi sorunları incelemek üzere” kurulan encümene de Velizâde Mustafa Faik, Sadıkzâde Şevket, Ticareti Bahriye Müdürü Zeki, Yelkencizâde Lûtfü ve Seyrisefain İşletme Müdürü Burhanettin Beyler seçilmiştir. 
Vapurcular arasında zaman zaman ortaya çıkan anlaşmazlıklar ve anlaşmalar müteakip yıllarda da basında yeralmıştır. Akşam’daki “Türk Armatörleri dün toplanarak bazı kararlar verdiler” ve “Vapurcular Anlaştılar” başlıklı haberlerde; 38 “Uzun zamandan beri deniz nakliyatının bir elde idaresi etrafından yapılan müzakereler olumlu neticeye varmıştır. Vapurcular, esas itibarıyle Türkiye limanları arasında yapılacak deniz nakliyatının bir elden idare edilmesini kabul etmişlerdir. “  denilmektedir.
 Tarih - 1940
Deniz Nakliyatı İşlerinde ileri bir adım

1939 yılı sonundan itibaren motorlu çektirme sahibi armatörler atılım içindeki Türk Armatörleri Birliği örneğinden hareket ederek, aralarında bir birlik kurmaya karar vermişler ve bu konuda yazılı olarak vilayet’e müracaat etmişlerdir. Dernek hakkında ilk haber 18 Şubat 1940 tarihli  Vatan Gazetesi’nde yer almıştır. Habere göre bundan böyle 50 tondan küçük bütün  deniz motörlarının seyrüsefer işleri bu birlik tarafından tanzim ve temin edilecektir. Kurulan dernek  50 tondan yukarı gemiler için tesis edilmiş olan Türk Armatörleri Birliği gibi bir dernek olacak ve  denizcileri alâkadar eden her türlü konuda çalışacak ve denizciliğin gelişmesi adına himaye  ve yardım görevi de yapacaktır. Deniz ticaretinin geliştirilmesi için tesis edilen bu birlik , sigorta ve birlik amacına da sahiptir.
Tarih -1940 
Kurulan kooperatif

19 Nisan 1940 Armatörler ticarî bir birlik kurmaya çalışıyorlar Türk armatörlerinin aralarında bir sene evvel kurmuş oldukları birliğin şeklini değiştirerek tamamiyle ticarî mahiyette bir birlik kurmak hususundaki teşebbüsleri bir hayli ilerlemiştir. Buna rağmen, birlik mevzuu üzerinde armatörler henüz tamamiyle anlaşmış değillerdir. Bütün anlaşmazlık da yönetim kurulunun teşekkülü ve ağır işlerle hafif işlerin taksimi meselesinden çıkmaktadır. Armatörler, birliği teşkil ederek hükümete müracaat edecekler, devlet deniz nakliyatını alacakları gibi özel nakliyatı da üstleneceklerdir. Bu şekil ancak bütün armatörlerin birliğe dahil olmaları takdirinde mümkün olabileceğinden bunun üzerinde çalışılmaktadır. 
21 Nisan 1940 
Türk Armatörleri Birliği 
ticarî bir dernek daha kuruyor.

Türk Armatörleri Birliği’nin salt ticari bir birlik halinde hareket edebilmesi için yapılan teşebbüs ve çalışmalar son safhaya gelmiştir. Armatörler 20 Nisan 1940 günü birlik merkezinde genel bir toplantı yaparak yeni derneğin teşekkülüne karar vermişlerdir. 38 Bu toplantı öğleden evvel başlamış ve öğleden sonra da devam etmiştir. Toplantı bir hayli tartışmalı olmuş, birliğine fayda ve zararları üzerinde görüşler ileri sürülmüştür. Neticede kurulacak derneğin faydası konusunda genel görüş oluşmuştur. Tasarlanan dernek henüz yeni şekil almadan birçok müessese müracaatla vapur istedikleri görülmüştür. Dernek teşekkül eder etmez bu müracaatlar birlik namına karşılanacaktır. Bundan sonra birliğin teşekkül işinin bütün armatörlerin iştirakıyla süratle olacağı beklenmektedir. 
Tarih - 13 Nisan 1940 
Millî Armatörler Ankara’ya heyet gönderiyorlar 

Günün basınında “Millî Armatörler” başlığıyla verilen haberler, Türk Armatörleri Birliği tarafından teşebbüs olunan ve kuruluş safhasındaki dernekle alâkalıdır. Nitekim haberlerde verildiği üzere “Millî Armatörler” 12 Nisan 1940 günü de Türk Armatörleri Birliği’nde bir toplantı yaparak, yeni ticarî mahiyetteki birliğin kuruluş ve faaliyeti üzerinde görüşmüşlerdir. Bu toplantının sonunda Münakalat Vekalati’yle temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya bir heyet gönderilmesine karar verilmiştir. Ankara’ya gidecek heyet devlet nakliyatının birliğe verilmesi işi üzerinde temaslar bulunacaktır. Yeni birliğin bir şilepçiler tekeli mahiyetinde karşılanması birlik azalarını müteessir etmiştir. Bunlar birliğin bir tekel mahiyetinde olarak değil, sadece deniz nakliyatının bir intizam dahilinde cereyanı için kurulmakta olduğunu ileri sürmüşlerdir. Ankara’da bu durum açıklığa kavuşacaktır. 
Tarih- 7 Mayıs 1940 
“S.S Gemi Armatörleri Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi” kuruluyor

Armatörler arasında Uzun zamandır deniz nakliyat işinde müşterek hareket için tetkikler yapan armatörler nihayet bu hususta anlaşmışlardır. Bu arayış, o yıllarda “S.S Gemi Armatörleri Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi” olarak devam edecek ticarî amaçlı birliğin ilk haraketi olmaktadır. Armatörler, alınacak işlerin doğrudan doğruya Armatörler Birliği tarafından dağıtılmasına karar vermişlerdir. Birlik mevcut şeklini muhafaza edecek ve aracı olarak hareket edecektir. Armatörler böylece işler intizama girerse, dahili ihtiyaç temin edildikten sonra, elde vapur kalacağını ve bunların da döviz temin etmek için dışarıya kiralanabileceğini düşünmektedirler. Bu hususlar hakkında Ankara’da temaslar yaparak hükümetin görüşünü öğrenmek üzere bir heyet seçilmiş, heyet dün akşam Ankara’ya hareket etmiştir. Bu çalışmalar olumlu sonuç verecek ve ilk olarak özünde kooperatif olan “Motorlü Armatörler Birliği” işlerlik kazanacaktır. Müteakip yıllarda bu kooperatif yeni “Motör armatörleri”  üye kaydetmek suretiyle, devlet ihalelerinde tek dağıtım adresi haline gelmiştir. 


 
Foto- Türk Armatörleri Birliği’nin 31 Temmuz 1940 tarihindeki Genel Kurul sonuçlarını veren duyuru.Kaynak:Cumhuriyet (İlan tarihi 6 Ağustos 1940) ve Vatan  Gazetesi. 
Tarih- 1940
Türk Armatörleri Birliği’nin 31 Temmuz 1940 tarihinde birkez daha senelik genel kongresi yaptığı görülmektedir. Rıza Sadıkoğlu başkan seçiliyor.

Kongreyle ilgili haberler 6 Ağustos 1940 tarihli gazetelerde yeralmıştır. Türk Armatörleri Birliği’nin bu Kongresi’nde asli ve yedek idare heyeti seçimi sonunda Yönetim Kurulu şöyle oluşmuştur;
Başkan - Rıza Sadıkoğlu, 
Başkan Vekili - Hüseyin Tavil, 
Katib - Ali Sohtorik, 
Muhasib üye - Muzaffer Pehlivan,
Murakıp- Abdi Vehbi Dural, 
Üyeler - Adnan Barzilay, Lütfü Yelkenci, İsmail Kalkavan.


 
1940’lı yıllarda da armatörlük kavramı 
devletçi bakışla küçümsemiyordu.

Bazı akademik makalelerde deniz ticaretinin özünü  meydana getiren hür teşebbüs kavramın göz ardı edildiği görülür. Yine Türk deniz ticareti başlığı altında yapılan alıntılara makale sahiplerinin görüşlerini eklemeyişleri de düşündürücüdür. Nitekim Yusuf Ziya Kalafatoğlu’nun İktidai Yürüyüş, Devlet Denizyolları ve limanları Mecmuası gibi yayınlarda görülen 1940-41 tarihli makaleleri, tamamiyle hür teşebbüsü küçümser ve “Kumanyacıklar” diye tanımlar! Yusuf Ziya Kalafatoğlu’na göre asıl olan devlet denizcilik müessesesi Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü, veya Denizbank’tır. Devlet hep buralara parasal kaynak aktarmaktadır ve bunu Türk deniz ticaretinin büyümesi olarak görür.  Hür Teşebbüs armatörleri “Becerememişlerdir!”37
Yunanistan’daki armatörlük kavramı ve eriştiği uluslar arası büyüme asla önemsenmez!
Bu küçümseminin sahibi olan Yusuf Ziya Kalafatoğlu 1938 yılında Denizbank’da  sekiz aylık tecrübeden sonra Hamdi Emin Çapa’nın İşletme Müdürü atanmasını müteakip, Rauf Manyaslı, Hamid Saraçoğlu ile birlikte İşletme Müdür Muavini olarak atanmıştı.   1939 yılında Devlet Deniz Yolları Umum Müdürlüğü’nde İbrahim Kemal Baybora Umum Müdür atandığında Umum Müdür Muavini olarak görev almıştı. Devletçi yaklaşımla görüşlerini ayni zamanda Devlet Deniz Yolları ve Limanları Mecmuası’nda yayınlamıştır. Ancak bu görüşler kurumsal olarak aynen benimseniyordu. Özel sektör armatörlerinin firmaları “Kumanyacıklar..”dan ibaretti.
Der ki; “Osmanlı ülkesindeki kabotaj işleri yabancı gemilere tahsis edildiği için İdare-i Mahsusa vapurları belirli bir programa tabi olmaksızın Osmanlı limanları arasında gidip gelmiştir. Seferlere katılan bu vapurları daha çok yoksul kesim kullanmış, maddi durumu yerinde olanlar ya Loit Tiryestino (Yanlıi yazılmış- Lloyd Triestino) veya Pake  (Yanlış yazılmış- Paquet) Kumpanyasının vapurlarını tercih etmiştir.  Küçük limanlar arasındaki nakliye faaliyetleri ise her limanın kendine has yelkenli taka ve kayıkları tarafından yerine getirilmiştir.” 
Yusuf Ziya Kalafatoğlu’na göre varlıklı olanlar yabancı vapurları tercih etmektedir, fakir halk ise Türk bayraklı gemilerle seyahat etmektedir!
Makalesinde şöyle devam eder;  “29 Mayıs 1933’te kabul edilen 2239 sayılı Denizyolları İşletme Kanunu ile Türkiye sahillerindeki düzenli posta seferleri devlet tekeline alınmıştır.Bu tekel, Denizyolları İşletme Müdürlüğü tarafından yerine getirilmiştir.”
“Seyr-i Sefain İdaresine verilen İstanbul limanında kılavuzluk ve römorkörcülük ile diğer Türkiye sahillerinde kılavuzluk işleri de devlet tekeline alınmıştır.”

Bunları bir övgü olarak vermiştir ve hür teşebbüs armatörlerinin tek başına bırakıldıkları, horlandıkları o yılları şöyle izah eder; “Kabotaj hakkının devlete intikalinden sonra deniz işleriyle uğraşan tüccarlar yabancı firmalardan satın aldıkları vapurlarla Sadıkzade, Yelkenci, Kalkavan, Hantal adlı kumpanyaları meydana getirmişlerdir. Bu dönemde üretim ve nakliye işlerinin fazla olmayışı ve yerli kumpanyaların da Seyr-i Sefain İdaresi ve kendileriyle rekabete kalkışmalarıyla birlikte müesseselerini ıslah edip, yeni vapurlar alacak ve dış piyasayı temin edecek çareleri düşünmemeleri, zarar etmelerine yol açmıştır. Adı geçen kumpanyalar Vapurculuk Şirketi adıyla bir araya gelerek teşkilatlanmışlarsa da dar bir alanda iç ticaretle uğraşıp dünya denizcilik piyasasına açılamamaları neticeyi değiştirmemiştir.” 
“O vakitler gerek istihsalatımız, gerekse nakliyatımız bugünkü kadar fazla değildi. Bu itibarla bu kumpanyacıklar Seyri Sefain İdaresi ile hatta birbirleriyle 
Rekabete kalkıştılar.İdarelerini islah edecek, yeni vapurlar alacak ve hariçte yeni piyasalar elde edecek çareler yerine dahili nakliyat rekabeti için tedbirler düşünmekle vakit geçirdiler. Gün geldi ki bütün dünyaya büyük kârlar temin eden deniz ticareti bu kumpanyalara zarar vermeye başladı. Nihayet ‘Vapurculuk Şirketi’ adı altında bir araya toplandılar. Fakat hâlâ dahili ticaret gibi dar bir sahada  çalışmakta devam ediyorlar ve dünya denizcilik  piyasasına birtürlü açılamıyorlardı.”

Tarih - 1941 
Türk Armatörleri Birliği Toplantısı Türk Armatörleri Birliği heyeti umumiyesi 21 Temmuz 1941 günü  Birlik Merkezinde toplanmış ve Lütfi Yelkenci Başkan seçilmiştir.

Armatörler arasında bir müddetten beri bazı dedikodular olduğundan bu toplantıya büyük önem veriliyordu.Bu nedenle toplantıya katılım yüksek olmuştur. Başkanlık divanı seçiminden sonra Birliğin kömür tahmil ve tahliyesi işinin tacili için girişimde bulunulduğu ve yüksek derecede olumlu netice alındığı ve nöbet yönteminin değiştirilmesine vesile verildiği, navlun tarifesinin yerine geçmek üzere teşebbüs yapıldığı fakat henüz bir sonuç alınamadığı, dış seferlere devam etmek için müsaade alındığı gözönüne konulduktan sonra, bilhassa vapurlarda üçüncü zabit bulunmasındaki müşkülat üzerinde durulmakta ve bunun için yapılan girişimler anlatılmıştır. Kömür nakil ve yük işleri hakkında açıklamanın yeraldığı raporda, bilhassa bunker fiyatlarının artması dolayısıyla navlunlara yapılacak zammın yakında onaylanacağı da açıklandı. İdare Heyeti karasularımız dışındaki II. Dünya Harbi koşulları nedeniyle karasularımızda sefer yapacak gemilerin dahi harb sigortası yapmakla yükümlü kılınmasının ilgili makamlara önerilmesine karar verildi. Rapor konusunda söz alan iki armatör idare heyetini eleştirerek daha etkili çalışma yapmalarını söylemişlerdir. 


   
Tarih -1941
21 Temmuz 1941 Türk Armatörleri Birliği Toplantısı.
Lütfi Yelkenci Başkan seçiliyor. 

Türk Armatörleri Birliği heyeti umumiyesi 21 Temmuz 1941 tarihinde Kozluca Han’daki Birlik Merkezinde toplanmıştır. Haber şöyledir; “Türk Armatörler Birliği heyeti umumiyesi dün Birlik merkezinde toplanmıştır.
Armatörler arasında bir müddettenberi iş konusunda bazı dedikodular olduğundan bu toplantıya büyük bir ehemmiyet veriliyordu. Bu itibarla içtima çok kalabalık idi. Riyaset divanı intihabından  sonra okunan raporda Birliğin kömür tahmil ve tahliyesi işinin tacili için teşebbütta bulunulduğu ve (mahsus derecede) iyi netice alındığı ve nöbet usulünün değiştirilmesine vesile verildiği, navlun tarifesinin yerine ircaı için teşebbüs yapıldığı fakat henüz bir netice anlamadığı, harice seferlere devam müsaadesi alındığı göz önüne konulduktan sonra bilhassa vapurlara üçüncü bulunmasındaki müşkülat üzerinde durulmakta ve bunun için yapılan teşebbüslerden bahs olunmakta idi. Raporda malzeme noksanı dolayısıle gemilerin tamirindeki müşkülattan da bahsolunuyor ve bunun  için yapılan temaslar kaydolunuyordu. Bundan sonra kömür nakil ve hamule işleri üzerinde izahat verilen raporda bilhassa ihrakiye fiatlarının  artması dolayısile navlunlara yapılacak zammın bu günlerde geleceği ümidi izhar edilmekte idi.
İdare heyeti kara sularımız dışındaki harp vaziyeti dolayısı ile kara sularımızda sefer yapacak vapurların dahi harp sigortası yapmaya mecbur tutulmasını alâkadar makamlara teklif ettiğini azaya bildirdikten sonra bilanço üzerinde izahat verilmiştir. Bundan sonra İdare Heyeli intihabı yapılmış ve eski heyetin yerine Lütfi Yelkenci, Ali Sohtorik, Rıza Sadıkoğlu, Hasa Mete, İsmail Kalkavan ve Hüseyin Tavil seçilmişlerdir.” Kaynak- 26 Temmuz 1941 -Cumhuriyet Gazetesi.

Türk Armatörleri Birliği 26 Temmuz 1941 yeniden toplanarak yönetim kurulu görev taksimini gerçekleştirmiştir. Olağan İdare Heyeti Toplantısı’nda intihab edilen asil ve yedek azalarla hesab murakıbının isimleri ve Nizamnamenin 13.cü maddesi mucibince yapılan iş bölümü şöyledir: 
Başkan - Lütfü Yelkenci, 
Başkan Vekili ve Muhasib - Ali Sohtorik, 
Kâtib - Muzaffer Pehlivan, 
Üye - Rıza Sadıkoğlu, 
Üye - Hüseyin Tavil, 
Üye- İsmail Kalkavan, 
Üye - Hasan Mete, 
Murakıb - Hamdi Selimoğlu, 
Yedek Üyeler - Ahmed Behçet Müezzinoğlu, Abdi Vehbi Dural, Faik Abdüşef, Ferid İnal, Faik Zeren, Şükrü Uzuner, Fehmi Sadıkoğlu. 
Yedek üyelerden Armatör Fehmi Sadıkoğlu 1937 yılında Hisar Vapuru kurbanlarına yapılan bağış listesinde yeralanlardandır. Basındaki kayıtlarda saptanabilen müteakip bilgi 15 Ağustos 1941 tarihlidir ve yapılan duyuruda şöyle denilmektedir; “Memleketimizin tanınmış armatörlerinden Fehmi Sadıkoğlu’nun kerimesi Hüsniye Sadıkoğlu, müptela olduğu amansız hastalıktan kurtulamayarak daha çok genç yaşta iken 14 Ağustos 1941 Perşembe günü hayata gözlerini yummuştur. Şirketi Hayriye’nin 51 numaralı vapuru bugün saat onda cenazeyi almak üzere Köprü’den Bostancı’ya hareket edecek, 11.30’da Bostancı’dan cenazeyi alarak Beşiktaş’a getirecektir. Merhumun naaşı Beşiktaş Camii’nde öğle namazı kılınarak Mecidiyeköy Asrî Mezarlığında ebedi istirahatgahına tevdi edilecektir.”
Türk Armatörler Birliği üyeleri ve tüm denizcilik camiası  cenaze için Beşiktaş Camii’nde bir araya gelmiştir.
Türk Armatörleri Birliği Birlik Galata’daki   Birlik Merkezinde yaptıkları  Beşinci toplantılarında 30-35 civarında üye hazır bulunmuştur.  Birlik azaları bilhassa Deniz Nakliyatı komisyonu nakil vasıtaları sevkiyatını idare etmesinden şikayet ederek, serbest olarak çalışmanın tüccarın ve netice itibarıyla memleketin menfaatine uygun olacağının ehemmiyeti üzerinde durmuşlardır.  Azalar hariç limanlara gitmesi için 1500 tondan aşağı gemilere de müsaade edilmesi için Münakalât Vekaleti nezdinde  teşebbüslerde bulunulmasını istemişlerdir.


  
300 tondan az Türk  Bayraklı gemilerin Karadeniz’de 
sefer yapmasına müsaade ediliyor

Türk Armatörleri Birliği’nce Münakalât Vekaleti’ne yapılan müracaatlarda, II. Dünya  Harbi koşulları nedeniyle iç denizde hapsedilmiş durumdaki  Türk bayraklı gemilere Karadeniz’e sefer yapmak için müsaade verilmesi  ihtiyacı belirtilmişti. Münakalât Vekaleti Kasım 1941’de yayınladığı bir yazıyla 300 tondan ufak Türk gemilerinin Karadeniz’de yabancı sulara sefer yapmalarına müsaade edildiğini duyurdu. Münakalât Vekaleti’nce Türk Armatörleri Birliği’ne de gönderilen yazı ile Karadeniz’de son hadiseler dolayısı ile Türk bayrağını taşıyan merakibin Karadeniz’e çıkmasının menedildiği  belirtilerek, bu tedbirin harp şartları nedeniyle alınamak zorunda kalındığı belirtiltildi.  Yazıda  evvelce dış sulara seferlerin tamamiyle men edildiği, bunun zaruretler (Ekonomik zorluklar, yokluklar) nedeniyle  Deniz Nakliyatı Komisyonu tarafından durum değerlendirmek suretiyle alındığı ve Münakalât Vekaleti tarafından kabul edildiği hatırlatılmakta. Yazıda şöyle denilmekte;  “Verilen müsaade tamamiyle haklı nedenlere dayanmaktadır. Ancak büyük merakibden (ticaret gemileri) ziyade 300 tondan ufak merakiblerin Karadeniz’de dış sulara sefer yapmasına müsaade edilmiştir.”
Tarih -1942
Türk Armatörleri Birliği her sene Temmuz ayında yenilediği Genel Kurul Toplantısı için  23 Temmuz 1942 Perşembe günü olmak üzere duyuru yapmış, fakat ekseriyet bulunmadığından 24 Temmuz 1942 günü gazetelerde ikinci toplantı için duyuruyu tekrarlamıştır. Bu duyuruda şöyle denilmektedir; “Her sene Temmuz ayında yapılması icab eden Umumi Heyet Toplantısı 23 Temmuz 1942 Perşembe günü ekseiyet bulunmadığından 30 Temmuz 1942 Perşembe gününe talik edilmiştir. Bu ikinci toplantıda ekseriyete bakılmaksızın bulunacak azalarla aşağıda yazılı ruzname müzakere edileceğinden mukayyed (bir kişi veya bir şeye maddi veya manevi bağlarla bağlı olan- TDİ)   azaların 30 Temmuz 1942 Perşembe günü saat 15.30’da Galata Yeni Yolcu Salonu Lokanta kısmını teşrifleri tekrar rica ve ilân olunur.
Ruznamei Müzakerat: 1- İdare Heyeti Raporu’un okunması, 2-Murakıb raporunun okunması, 3- 30 Haziran 1942 tarihine kadar hesdabatın tetkiki, 4- Bütçe ve Kadronun tasdiki, 5- İdare Heyeti’nin ibrası, 6- Yeni sene hesabatı için bir murakıb tayini, 7- Yeni İdare Heyeti İntihabı, 8- Temenniler.” 

 Foto- Türk Armatörleri Birliği’nin 30 Temmuz 1942 tarihinde Galata, Yolcu Salonu’nda yaptıkları toplantıda Ali Sohtorik konuşma yaparken. 1-Rıza Kalkavan, 2- Ali Sohtorik, 3-Abdi Vehbi Dural, 4- Yusuf Aslan, 5- Mustafa Umman, 6- Hayri Araboğlu, 7-  Şükrü Uzuner, 8- Hamdi Selimoğlu, 9- Vehbi Aldıkaçtı,10- Cemal Pehlivan. Kaynak: 31 Temmuz 1942, Vatan Gazetesi arşivi.

II.Dünya Harbi’nin zorlukları içinde 1942 yılında İstanbul’da kömür sıkıntısı had safhaya ulaşmıştır.  Haberlere göre, kömür sorunu güç geçtikçe dallanıp budaklanmakta ve içinden çıkılmaz bir hal almaktadır.
Kömür Satış Ve Tevzi (Dağıtım) Müessesesi durumun ciddiyetini takdir ederek  ilgili makamlara duyuru yapmıştır. Bu arada Münakâlat Vekaleti’ne de bir rapor göndererek kendisine  gemi tahsis edilmediği takdirde İstanbul’un bu kış kömürsüz kalacağını bildirmiştir.
Kömür işleri esasından bozuk bir şekilde iken halka dağıtılan beyannamelerde yapılan yolsuzluk ve bayilere verilen geniş yetkiler ileri büsbütün sarpa sardırmıştır. Bayiler beyanname ile kendilerine müracaat edip gün alan müşterilere günleri geldiği zaman ; “Kömür yok, istersen 2 ton yerine bir buçuk ton vereyim. Paranın üst tarafını iade edeyim.” demekteler.  Kabul etmek zorunda kalanlara da  aldıkları paradan daha azını iade etmekteler. (Kaynak:Gazeteler)
Türk Armatörleri Birliği 30 Temmuz 1942 Perşembe günü Saat 15,30’da Galata Yeni Yolcu Salonu’nda senelik Genel Kurul Toplantısı’nı yapmıştır. Divan Başkanlığına Rıza Kalkavan, İkinci Reisliğe Ali Sohtorik, Kâtipliklere de Mahmut Acar ve Vehbi Aldıkaçtı seçilmişlerdir. Toplantıya hemen tüm üyeler katılmış ve gündem doğrultusunda Divan Başkanı tarafından celse açılarak müzakerelere başlanmıştır.
Müzakereler sırasında armatörler güncel önemli bir konu hakkında konuşmalar yapmışlar ve görüşlerini belirtmişlerdir. Nakliyat işlerinden alınan gelişi güzel kararlara artık itiraz etmenin  zamanı geldiğini belirten armatörler Nakliyat Komisyonu’nun bazı hatalı kararları yüzünden deniz taşımacılığında maruz kalınan zorlukları örnekleriyle ortaya koymuşlardır.
Sahibi oldukları vapurlardan yeterince faydalanılmadığını şikayet eden armatörler, tespit edilen navlunlar dahilinde Türk kara sularında nakliyatın serbest bırakılması halinde her türlü imkanın daha ucuz ve daha bol şekilde temin edileceğini israrla belirtmişlerdir. Armatörlerin iddialarına göre, güncel kömür buhranı Deniz Nakliyat Komisyonu’nun işi idare edememesinden ileri gelmektedir. Nakliyat işi  serbest bırakıldığı takdirde Zonguldak’tan kömürlerin hemen hepsinin İstanbul’a sevkiyatı derhal mümkün olacak ve halen İstanbul’da yaratılmak istenilen kömür burhranından eser kalmayacaktır.
Armatörler, memurlarca yönlendirmek yerine, işe tüccar zihniyeti hakim olursa bu gibi işler çok daha kolay ve daha muntazam bir şekilde yürütülebilecektir. Sadece kömürde değil, deniz taşımacılığı bütününde serbest bırakılır ise, zaruri ihtiyaç maddelerinde de hem bolluk ve hem de ucuzluk temin edilecektir. Ortaya konulan bu hususlar tüm üyelerce  haklı görülmüş ve bu hususta ilgili makamlara öneride bulunulması ve açıklama yapılması istenmiştir.
Toplantıda  bu kararın Münakalat Vekaleti’ne yazılması için yeni idare heyeti görevlendirilmiştir. Ayrıca  mevcut navlun tarifesinin yenilenmesi ile yeni bir navlun  tarifesinin yapılması için Hükümetin yardımını talep etmişlerdir.


 
Foto- Türk Armatörler Birliği Yönetim Kurulu Başkanı 
seçilen Abdi Vehbi Dural

Yapılan seçimlerde Yönetim Kurulu şöyle oluşturulmuştur;
Reis: Abdi Vehbi Dural
Reis Vekili: Ali Sohtorik,
Yönetim Kurulu üyeleri; Rıza Sadıkoğlu, İsmail Kalkavan, Muzaffer Pehlivan, Kemal Sadıkoğlu, Hüseyin Taviloğlu,
Murakıp: Hamdi Selimoğlu,
Toplantıya devlet büyüklerine minnet ve şükran telgrafları çekilmesi kararıyla nihayet verilmiştir. 38
Tarih -1942
Türk Armatörleri Birliği 30 Temmuz 1942 Perşembe 
günkü Genel Kurul Toplantısı.

Bir hafta sonrası gazetelerde “Armatörler Birliği’nin Senelik Kongresi” başlığı altında  yer alan haberler, Olağanüstü bir genel kurul anlamına gelmelidir.  Böylece, Türk Armatörleri Birliği’nin 1942 yılı olağanüstü genel kurul toplantısı  30 Temmuz 1942 Perşembe günü saat 15.30’da Galata Yeni Yolcu Salonu Lokanta kısmında yapılmıştır. Toplantıda deniz nakliyat işlerinde zorluklarla karşılaşıldığı, çözüm imkanları görüşülmüştür. Bir diğer konu armatörlerin Birlik üyelerine ait vapurlardan istenilen oranda istifade edilemediği  ve bunu nedenleri  konuşulmuştur. Taşıma maliyetlerinin artması nedeniyle yeni bir navlun tarifesinin kaçınılmaz hale geldiği örneklenmiştir.

 
Foto-“Armatörler Birliği Deniz Nakliyatının komisyon tarafından idaresini istiyor” başlıklı haber. Kaynak:  31 Temmuz 1942 tarihli Son Posta  Gazetesi.
Son Posta Gazetesi ise Türk Armatörleri Birliği’nin 30 Temmuz 1942 günü gerçekleşen Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı’na “Beşinci Toplantı”  olarak vermiştir.   Toplantıya 30-35 civarında üye katılmış ve evvela İdare Heyeti Raporu okunmuştur. Müteakiben Murakıb Raporu okunarak onaylanmıştır.  Bütçe ve hesabatın  tetkikindan sonra Birlik üyeleri Dilekler safhasında önerilerini ve sorunlarını anlatmışlardır. Toplantıda  birçok üye Deniz Nakliyat Komisyonu’nun deniz araçlarının seferlerini idare etmesinden aksaklıkların büyük boyutlara ulaştığından şikayet ederek  “Deniz Nakliyatı Komisyonu  nakil vasıtaları nakliyatını idare edemez bir durumdadır” diye çözüm bulunmasını ve şikayetlerin Birlik olarak devlet makamlarını duyurulmasını belirtmişlerdir. Birlik Başkanı Ali Sohtorik, şikayetlerin haklı olduğunu söylemiş ve “Deniz Nakliyatı Komisyonu bu hizmetten vazgeçmelidir. Deniz araçlarının seferleri serbest olarak zaten ait oldukları armatörlük şirketleri tarafından tanzim edilmektedir. Yapılacak düzenleme memleketin hayrına ve deniz ticaretimizin daha başarılı olmasına imkan verecektir. Bu hususta Birlik olarak devlet makamlarına resmî duyuru yapılacak ve görüşme sağlanacaktır” demiştir. Söz alan armatörlerden Muzaffer  Pehlivan ve  Hüseyin Tavil (Taviloğlu) gemi seferlerinin serbest bırakılmasıyla İstanbul’un kömür ihtiyacının daha düzenli sağlanabileceğini, geçen kış çekilen kömür sıkınıtısının tamamiyle Deniz Nakliyatı Komisyonu’nun yetersiz kalmasında ileri geldğini belirtmişlerdir. Komisyonun sefer tahdidatı yüzünden tuz ve çimento nakliyesinin de sekteye uğradığını belirten üyeler gemi tonajlarının komisyon tarafından dikkate alınmadan seferleri düzenlemeye yönelmelerinden dolayı bu gibi darlıkların meydana geldiğini örnekleriyle anlatmışlardır.
Toplantıda 1500  dwt. altındaki gemilerin da dış sulara sefer yapılmasına müsaade edilmesi hakkında ortak bir talep belirtilmiştir. Türk Armatörleri Birliği adına bir heyet bu konuda da Münakalat Vekaleti’ne müracaat etmek kararını almıştır. Genel Kurul Toplantısı  yönetim kurulu ve murakıb seçimine geçilmiş ve yaşanan Dünya Harbi koşullarında mevcut yönetim kurulunun göreve devam etmesi  oy birliği ile onaylanmıştır. 

 
Foto: Türk Armatörleri Birliği’nden 22 Temmuz 1943 Umumi Heyet toplantısı sonuçları duyurusu. Kaynak: 27 Temmuz 1943 Akşam Gazetesi.

Yorum Yazın

E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar ile işaretlenmişdir.

google