BİR DEVRİN ÜNLÜ ARMATÖRLERİNDEN FAİK ZEREN

Günümüz Türk Armatörlük toplumunun  başarıları hayranlık vericidir; 60-80’li yılların ileri gelen Türk armatörleri 3-4 gemilik bir filoya sahiptiler. Onlardan öncekiler 1000 dwt’luk  ve sonradan boy verdikleri tek gemilik bir gücü meydana getirirlerdi. 

Türk Armatörlerinin 80 ve sonrası yıllarda  sahip oldukları gemiler hayli yaşlı ve 20,000 dwt’u pek aşmayan genel yük gemileri oldular. 90’lı yıllarda filosu 1 milyon dwt’u aşan Sönmez Denizcilik öne çıkmıştı, fakat gemilerinin hemen hepsi yine çok yaşlıydı.Bu yıllarda Cerrahoğulları, Cerrahgil, Denizcilik AŞ, Zihni Denizcilik ve derken  Um Denizcilik 100.000 dwt. üzerinde 4 ham petrol tankeri ile atılım yapan birkaç armatörlük firmasından biri oldu. Kişiyle var olan bu armatörlük firmalarının bazıları maziye karışmıştır

Faik Zeren Vapurculuk Şti.flaması ve baca forsu. 
Kaynak: Lloyd’s Book of  House  and Funnel Flags.- Osman Öndeş tasarımı.

Armatörlüğü yaşam biçimi olarak gören Türk armatörlük  firmaları  dünya çapında çok daha başka bir Türk armatörlük kurumu tesis etmişlerdir. 
Artık gemileri çok genç ve birkısmı yeni inşa ve filosu 1 milyon dwt.’u aşan Türk armatörleri dünya denizlerindedir. Günümüzde yeni kuşak armatörlerin  tesis ettikleri yükseliş hayranlık dolu bir sessizliği resmeder.

Sahip olduğu 3 genel yük gemisi ile Toplam filo tonajı 22,500 dwt. olan Faik Nadir Zeren’in vefatı ile bu firma da Türk deniz  ticareti sahnesinden çekilerek mazi olmuştur. Yaşamı ve mesleki başarıları dünden bugüne Türk deniz ticaret filosundaki hayranlık dolu büyümenin nerelerden bugünlere geldiğini gösterir. Kendisini rahmetle anıyoruz.  Faik Zeren’in yaşamını yazabilmem adına  aile albümündeki fotoğrafları da sağlayan torunu Zekiye Olgaçay’a çok teşekkür ederim. 

(Soldan sağa) İrfan Cerrahoğlu, Nuri Cerrahoğlu, Faik Nadir Zeren, İrfan ve Nuri Cerrahoğlu’nun kızkardeşi ve Faik Nadir  Zeren’in eşi Emine Zeren. Kaynak: Eşref Cerrahoğlu aile arşivi. 

Karadeniz Ereğlisi’nden armatör Faik Zeren
Türk Armatörleri Birliği’nin 14 Şubat 1940 tarihinde yapılan yıllık genel kurul kongresinde idare heyeti seçimi yapılmış ve Abdi Vehbi Dural, Rıza Sadıkoğlu, Vehbi Aldıkaçtı, Adnan Barzilay, Muzaffer Pehlivan, Mustafa Uman, Ali Sohtorik asil azalıklara, Ahmet Behçet Müezzinoğlu, Ferid İnal, Faik Zeren, Şevket Mânioğlu, Hamdi Selimoğlu, İsmail Kalkavan yedek azalıklara, Lütfi Yelkenci murakıplığa seçilmiştir. Türk Armatörleri Birliği 14 Şubat 1940 tarihindeki fevkâle umumi heyet toplantısında yönetim kurulu üye sayısını beşten yediye çıkartmaya karar vermiş ve Nizamnamenin 13.cü Maddesi uyarınca Rıza Sadıkoğlu’nu başkan ve Ali Sohrotik’i Muhasip, Vehbi Aldıkaçtı’yı Kâtip üye seçmiştir. 

Türk Armatörleri Birliği tarafından 26 Temmuz 1941’de neşredilen ilanda yeraldığı üzere; Birlik Nizamnamesi’nin 20.ci Maddesi uyarınca 21 Temmuz 1941 tarihinde yapılan senelik umumi heyet toplantısında yapılan seçimle Lütfü Yelkenci Başkan, Ali Sohtorik Başkan Vekili ve Murakıp, Muzaffer Pehlivan Katib üye olurken, Rıza Sadıkoğlu, Hüseyin Tavil, İsmail Kalkavan, Hasan Mete, Halim Selimoğlu aslî üye ve Faik Zeren, Ferid İnal, Faik Abdüşef, Şükrü Uzuner, A. Behçet Müezzinoğlu, Abdi Vehbi Dural, Fehmi Sadıkoğlu yedek aza olmuşlardır. 

Faik Zeren Vapurculuk Şti.’nin “Nadir” isimli gemisi.
 

Hac seferleri büyük rağbet gördüğünden 9,000 dwt’luk Tanar şilebi, Nâzım Kaptan şilebi, Selçuk vapuru gibi hayli geminin Hac seferi yaptığına dair gazetelerde geniş ilanlarla yeralırken, Faik Zeren Vapurculuk Şti.’nin 6,500 dwt’luk “Nadir” ve 5,500 dwt’luk “Nurfan” isimli gemileri, diğer armatörlük şirketleri gibi, o yıllarda çok ilgi gören Hac seferlerine tahsis edilmekteydiler. Faik Zeren Vapurculuk Şti., Galata’da Ziraat Bankası arkası Bosfor Han. K.3’de idi. Telefonu: 44509’du. Aynı hanın ikinci katında Cerrahoğlu Vapurculuk Şti. yer alıyordu ve telefonu 40109’du. Nadir ve Nufan gemilerinin bilet satışları ve yük bağlantıları gerek Faik Zeren ve Cerrahoğlu şirketleri tarafından yapıldığı gibi, sadece Hac seferlerine ait olmak üzere Vuçino Seyahat Bürosu, Meteor Seyahat Bürosu, Deniz Kontuarı ve ayrıca Ankara’da Meşrutiyet Caddesi’ndeki Büyük Otel de acente hizmeti vermekteydiler. 

Nurfan Şilebi 
 

Faik Zeren bir ara Haziran 1953’de Süveyş’te tutuklanmış olan Raman tankeri’ne Yedd-i adil olmuş ve tankeri kaptanı Nezih Arda’ya Temmuz 1953’de teslim ederek Türkiye’ye dönmüştür. Raman tankeri Haşim Mardin’e aitti. Faik Zeren İstanbul’a vardığında, gazetecilere, Süveyş’te tankeri teslim alırken Haşim Mardin’le görüştüğünü ve Raman’ın birkaç güne kadar İstanbul’a dönmüş olacağını açıklamıştır. Yine Faik Zeren banka ile olan anlaşmazlığın dava yoluyla değil, anlaşma yoluyla çözüleceğine inandığını da belirtmiştir. 

“Faik Zeren Vapurları İşletmesi” ne ait Martı isimli şilep 1954 yılı kışında Ahırkapı önlerinde batmıştır. Batık üzerine bir şamandıra konulmuşsa da seyir güvenliği açısından Eylül 1956’da başlayan yüzdürme ameliyesi başarıyla sonuçlanmış ve gemi 30 Ekim 1956 günü tamamıyla yüzdürülerek bir römorkör yedeğinde önce Sirkeci rıhtımına bağlanmış ve sonra sökülmek üzere Haliç’e alınmıştır. 

İstanbul Ticaret Odası Meslek Komiteleri 23 Kasım 1954 tarihinde kendi aralarından “Deniz Nakliyatı Grubu” temsilcisi olarak Faik Zeren ve Rıza Sadıkoğlu’nu  İstanbul Ticaret Odası Meclis Üyesi seçmişlerdir. 

İstanbul Ticaret Odası’nın 1955 yılı Oda Meslek Komiteleri Meclis ve İdare Heyeti Deniz Nakliyatı, Armatörler, Gemi Sahipleri ve İşletenleri Meslek Listesi’nde yer alanlardan biri Galata, Mumhane Cad. Deniz Han K.1 adresinde kayıtlı 23858 sicil No’lu ve Telefonu: 44509 olan Faik Zeren’dir. Oda’ya kayıtlı armatör sayısının sadece altı armatör oluşu da dikkati çekmektedir ki, bu armatörlere ait bilgiler şöyledir: 1. Fuat Akbaşoğlu; Perşembepazarı, Aslan Han K.1 No.9; Oda Sicil No. 30419 ve Tel:40021. 2. Abdi ve Vehbi Dural Halefleri Hafize Dural ve Şürekası Koll. Şti.; Galata, Voyvoda Cad. Hazeran Han., K.2 No.4; Oda Sicil No. 41591 ve Tel:40057. 3. İbrahim Kalkavan; Galata, Kefeli Hüseyin Han, No.8/9; Oda Sicil No. 25035 ve Tel:40501. 4. Rıza ve Aslan Sadıkoğlu Ortakları Komandit. Şti. ; Taksim, Cumhuriyet Meydanı No. 33/1; Oda Sicil No.38413 ve Tel:40824. 
 

Faik Zeren “Faik Zeren Vapurları İşletmesi” şirketini 27 Eylül 1960 tarihinden itibaren Galata’dan ayrılarak Taksim, Cumhuriyet Caddesi, Şark Apt. No. 7/5’e nakletmiştir. Şirketin yeni telefon numarası: 47 1797 ve 47 07 38’dir. 

Faik Zeren Vapurları İşletmesi’ne ait 10,727 dwt’luk Nadir şilebi Toprak Mahsulleri Ofisi için Amerika’dan yüklediği buğday hamulesiyle 10 Ocak 1964’de de İstanbul müteveccihen sefer halindeyken yakalandığı ağır fırtınada can, mal ve gemiyi kurtarmak için tüm gayretler gösterilmesine rağmen, ancak elde olmayan sebeplerle gerek tekne ve gerekse hamulede bir hasar olup olmadığı tespit edilememiş, durumun tahliye sırasında ve tahliyeden sonra anlaşılacağından Kaptan Nezihi Arda tarafından İstanbul Asliye 3.cü ticaret Mahkemesi’nden deniz raporu talep edilmiştir. 

Faik Nadir Zeren ablası Ferial Olgaçay (solda) ve  kızı Füsun  Zeren ile birlikte. 

Çağlayangil’in Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Dışişleri Bakanı Kosigin’e 24 Aralık 1966 gecesi Şale Köşkü’nde verdiği protokol davetinde Nuri Cerrahoğlu ve İrfan Cerrahoğlu gibi akrabalarıyla yeraldıkları görülmektedir. Yine 5 Mart 1967 tarihinde basında Faik Zeren’in kızı Füsun Zeren’in Tekstil Mühendisi Haluk Boyner’le nişanı “Armatör Faik Zeren mayıs ayında en çalışkan elemanlarından birini kaybediyor” başlıklı bir haber yer almaktadır.

Faik Nadir Zeren’in kızı Feriye ve eşi  Berduk Olgaçay evlenme töreninde

Boyner’in müstakbel eşinin çalışmasına müsaade etmeyişi konusunda Faik Zeren “Önce birinci kızım, şimdi de küçük kızım tam işi kavramışken yanımdan ayrıldılar. Ne yapalım, kız evlât dedin mi bir müddet sonra başka bir erkeğe tâbi oluyor.” demiştir. Füsun Zeren’in nişanına Paris’te yaşayan ablası ve Başkonsolos Berduk Olgaçay’ın eşi Ferial Olgaçay, Paris’te televizyonlarda, gazetelerde ve mecmualarda hakkında yapılan neşriyatlarla pek çok gürültü kopartan nefis bir gelinlik getirmiştir. Bu gelinliğin, Paris’teki milletlerarası gelinlik yarışmasında birinciliği kazanmış olan Lütfü Arıbal’ın imzasını taşıyan gelinlik olduğu haberlerde yer almıştır. 

17 Temmuz 1969 tarihinde 10,485 dwt’luk “Türkiye” isimli gemisi yükünü tahliye ettikten sonra, harekete hazırlanırken, Bulgaristan vatandaşı 3 Türk’ü kaçırmaya teşebbüsten Varna’da alıkonmuştur. Yine Faik Zeren Gemi İşletmesi’ne ait “Türkiye” gemisi Novorosysk’ten aldığı şeker yükünü Varna limanında tahliye etmiş, harekete hazırlanırken Bulgar polisleri tarafından insan kaçakçılığına teşebbüsten tutuklanmıştır. Ancak bu kişilerin gemiye gizlice girdikleri anlaşılmış ve 2600 Dolar bir teminat ödenerek gemi serbest bırakılmıştır. 

Faik Zeren, Karadeniz eşrafından İsmet ve Mehmet Nadir ailesinin oğluydu. Şerife Cerrahoğlu ve Mehmet Tahsin Cerrahoğlu’nun damadı, Emine Zeren’in eşiydi. Ferial Olgaçay, Füsun Boyner’in babası, Berduk Olgaçay, Hulki Boyner’in kayınpederi, Nadir ve Zekiye Olgaçay, Begüm Boyner’in büyükbabası, Adlâ ve İrfan Cerrahoğlu, Yüksel ve Nuri Cerrahoğlu’nun eniştesiydi. Faik ve Nadir Zeren ailesinin Karadeniz Ereğlisi eşrafından Cerrahoğlu ve Çöğendez ailesi akrabaları olduğu görülmektedir. Akrabalık bağları şöyledir; İfakat Çöğendez ve Musa Çöğendez’in kızı, Tahsin Cerrahoğlu’nun eşi Şerife Cerrahoğlu, Melek Unuc ve Meliha Hançer’in kızkardeşi, İsa ve Mustafa ve Eşref Çöğendez’in ablası, Emine Zeren, İrfan Cerrahoğlu ve Halil Nuri Cerrahoğlu’nun annesi, Faik Zeren ile Adlâ ve Yüksel Cerrahoğlu’nun kayınvaldesi, Ferial Olgaçay, Füsun Boyner’in anneannesi, Eşref Cerrahoğlu, Saeed Rabb, Fulya Cerrahoğlu, Güneş Taner’in büyük kayınvaldesi, Nadir, Begüm, Zekiye, Esra, Osman, Serra, Sena ve Kâmil’in ninesiydi. 
Faik Zeren 19 Şubat 1971 günü vefat etti. Cenazesi 21 Şubat 1971 Pazar günü öğle namazını takiben Teşvikiye Camii’nden alınarak Zincirlikuyu Asrî Mezarlığındaki aile kabristanına defnedildi. 

Babası Karadeniz Ereğlisi eşrafından Mehmet Nadir, annesi Karadeniz eşrafından İsmet Hanım’dı. Şerife Cerrahoğlu ve Mehmet Tahsin Cerrahoğlu’nun damadıydı, Emine Zeren’in eşiydi. Ferial Olgaçay, Füsun Boyner’in babası, Berduk Olgayçay, Hulki Boyner’in kayınpederi, Nadir ve Zekiye Olgaçay ve Begüm Boyner’in büyükbabası, Adlâ ve İrfan Cerrahoğlu, ve Yüksel ve Nuri Cerrahoğlu’nun eniştesi oluyordu. Zeren ailesi vefatın kırkıncı gününe rastlayan 4 Mart 1971 Cumartesi günü Teşvikiye Camii’de mevlit okutmuş ve bu anma törenini yıllarca sürdürmüşlerdir.

Faik Zeren ve Emine Zeren ailesinin kızlarından Ferial (Zeren) Olgaçay’ın eşi Berduk Olgaçay, General Olgaçay Nazmi ve Melek Olgaçay’ın torunuydu. Annesi Avukat Halil Olgaçay’ın eşi Fatma Zekiye Olgaçay’dı. Fatma Zekiye Olgaçay, Nazmi Polar Paşa ile Melek Polar ve Prenses Emine’nin torunu Mühendis Abdürrahman Polar’ın kızı henüz 19 yaşında vefat eren Melek Polar’ın yeğeniydi. 

Faik Zeren ve Emine Zeren ailesinin kızlarından Ferial (Zeren) Olgaçay’ın eşi Berduk Olgaçay, General Olgaçay Nazmi ve Melek Olgaçay’ın torunuydu. Annesi Avukat Halil Olgaçay’ın eşi Fatma Zekiye Olgaçay’dı. Fatma Zekiye Olgaçay, Nazmi Polar Paşa ile Melek Polar ve Prenses Emine’nin torunu Mühendis Abdürrahman Polar’ın kızı henüz 19 yaşında vefat eren Melek Polar’ın yeğeniydi. Faik Zeren, Füsun Zeren Boyner, Ferial (Olgaçay) Zeren. Kaynak: Zeliha Olgaçay arşivi Faik ve Emine Zeren’in torunu Zekiye Olgaçay. Berduk ve Ferial Olgaçay’ın oğlu Nadir Olgaçay, Tansu Çiller’in Başbakan olduğu yıllarda Interbank Hazine Müdürü olarak görev yapmıştır. 

Selvi Ferial Zeren (Olgaçay) ve İsmail Berduk Olgaçay’ın nikah töreninde babası Faik Zeren ile Soldaki İrfan Cerrahoğlu. Kaynak: Zeliha Olgaçay arşivi. 
 

Faik ve Emine Zeren’in kızı Ferial Zeren Dışişleri mensubu Berduk Olgaçay’la nikah töreni 17 Aralık 1960 yapılmış ve İstanbul Hilton Oteli’nde yapılan törenle evlenmiştir. Ferial Zeren Olgaçay ve Berduk Olgaçay’ın çocukları Nadir ve Zekiye Olgaçay’dır. İsmail Berduk Olgaçay’ın annesi Fatma Zekiye Olgaçay ve babası Av.Halil Olgaçay’dı. Fatma Zekiye Olgaçay 8 Haziran 1962 Cuma günü vefat etti. Cenazesi 9 Haziran 1962 Cumartesi günü Şişli Camii’nde kılınan öğle namazını müteakiben Zincirlikuyu Mezarlığında defnedildi. Aile hakkında çok değerli fotoğrafları sağlayan Zekiye Olgaçay, dedesi Faik Zeren hakkındaki bilgileri ancak annesinden dinleyebildiğini, ancak onlardan intikal eden albümleri itinayla sakladığını belirtmiştir. 

Zekiye Olgaçay, dedesi Faik Zeren’in vefatından sonra ailenin denizcilikle ilgili tüm faaliyetleri tasfiye ettiklerini söylemiştir. 

Kartvizitinde, Mesleği olarak “Armatör” yazardı. Firma telefonu: 44509, Ev Telefonu: 81022 ve firma adresi: Galata, Mesruriye Han 5-6, Telgraf adresi: FAZER idi.

M/V Türkiye (Ex - Empire Martaban; Ex – Avistone)
 

Sahip olduğu üç gemiden en yüksek tonajlı olan “Türkiye” adını taşırdı.  Empire tip genel yük gemilerindendi ve  7,542 grt. ,10,550 dwt. idi. 15 Eylül 1944’de Burntisland Shipbuilding Co. Ltd. tersanesinde denize indirildi (Kızak inşa No. 287) ve Kasım 1944’de hizmete girdi.  Ana makinesi Kilmarnock, Glenfield & Kenny Ltd. üretimi idi.  Azami seyir sürati 11.5 knots  ve ilk armatörlük firması Turnbull, Scott & Co., Burntisland idi. II. Dünya Harbi seferberlik koşullarında 10 Kasım 1944’de  İngiltere  Savunma Bakanlığı tarafından kiralandı. 1951’de Londra merkezli Aviation & Shipping Co. Ltd’ye satıldı ve “Avistone” adı verildi. Gemi Purvis Shipping Co. Ltd. tarafından işletildi. 1959 son aylarında  Faik Zeren şirketine satıldı ve 1960’da  “Türkiye” adı verildi. 10 Ocak 1972’de Haliç’e bağlandı  Şubat 1972’den itibaren  İstanbul’da Kalafatyeri’nde söküldü. Bu gemi, 1930 sonrasında “Türkiye” adı verilen ikinci ticaret gemisi olmuştur.