Gemi makineleri Sevk ve Güç Sistemlerinde oluşan Yangınların Risk Değerlendirmesi

Saygı Değer Denizci meslektaşlarım Merhaba. Tecrübe edindiğimiz üzere Denizcilik; zor mesleklerden biridir. Gemiadamı olarak denize çalışıp ve yıllarca gemilerde seyrüsefer yapmış emek sahibi denizciler, gemide karadan uzakta olmanın mahrumiyetlerinin yanı sıra normal insan yaşamından farklı tehlikeleri de yaşamakdadırlar.İşte Bu makalemde, Gemide yaşadığımız sıkıntılardan makine dairesi Yangın Risk Değerlendirmesini Günümüz teknolojik imkanların ve ihtiyaçların etkisiyle yüksek otomasyona sahip gelişmiş deniz yapıları uluslar arası ticaret dünyasına her geçen gün daha fazla girmektedir. Bu hızlı gelişim deniz yapılarında, ticaret gemilerinde, denizaltılarında, eğlence ve spor amaçlı teknelerde denizde emniyet ve güvenlikle ile ilgili sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu sorunların en önemlilerinden biri de bu yapılarda oluşabilecek yangın riskidir. Denizde seyir halinde olan veya olmayan araçlarda yangından kaçış olanaklarının sınırlılığı, itfaiye olanaklarının yangına ulaşmasındaki zorluğu, insan gücünün kısıtlı olması nedeniyle yangın güvenliği ve yangınla mücadele açısından iyi planlanma ve eğitim gerekmektedir. Denizciliğin hemen hemen her kademesinde yaşanan yangın deneyimleri yangın güvenlik taktiklerinin, yönetmelik ve standartların oluşumunda etkili olmuştur. Bu nedenle çok geniş bir yelpaze içinde incelenebilecek olan bu konuda ticaret gemilerinde yangın güvenliği ve risk durumları değerlendirmeye alınacaktır.

Enerjinin kaynağı olan yanma kontrol dışına çıkarsa felaketlerin kaynağı haline dönüşmektedir. Modern teknoloji sürekli gelişip bizlere getirdiği yenilikler hayatımızı  kolaylaştırmakla beraber, hayatımıza yeni riskleri de getirmektedir. Yangın ve yangın kaynaklı riskler de bu riskler içerisinde ciddi yer tutmaktadır. Yapılı çevreler içinde en riskli yangın değerlendirmeleri de ticari amaçlı gemilerde bulunmaktadır. Hem özel şartları hem de kullanım amaçlarının çok farklı olması sebebi ile gemilerdeki yangın risk analizi felsefesi bazı özel durumlar gerektirmektedir. Gemilerde Risk analizi felsefesi, sanki dış dünyadan hiç bir yardım olmayacak ve her şey gemi imkanları ile yapılacak felsefesi ile yapılmalıdır. Gemi her hali ile kendi kendine yetebilmelidir. Yangından korunma tasarımı olmazsa olmaz aşağıdaki kuralara dayanmalıdır;
  Yangın hiç çıkmasın 
 Yangın başladıktan sonra en hızlı biçimde haber almak. 
 Yangını çıktığı mahalle hapsetmek – yayılmasını engellemek. 
 Yangını en hızlı ve kesin biçimde otomatik olarak söndürmek. 
 Yada yangını en hızlı biçimde personel ile söndürmek. 
 Yangın mahallindeki personeli en hızlı biçimde tahliye etmek. 
 Kesin söndürme sonrası gemiyi en az zarar ile tekrar çalışır hale getirmek.

Yangın güvenliği risk değerlendirme modeli, güvenlik risk  olasılığı kullanılarak oluşturulmuştur. Sonuçlar, gemi makine dairesindeki yangın sıklığının analiz edilmesindeki yöntem birleştirilmesine dayalı olarak,göstermiştir. Gemide olabilecek en büyük felaketlerden biri yangındır. Kontrol edilemeyen yanmaları yangın olarak tanımlayacak olursak, bu duruma müdahale edebilmek için oluşturulan çeşitli ekipman ve tesisatlardan meydana gelen sistemlere yangın tesisatı denir. Yangını söndürmek, yangınla mücadele eden kişiyi yangından korunmak ve yangından haberdar olabilmek amacıyla pek çok cihaz ve donanım kullanılmaktadır. Aşırı sıcakta makine dairesinde veya tekne içinde biriken yakıt buharı veya devrelerden sızan yakıt, izolasyonu olmayan motorların devrelerinden veya akü başlarından çıkan bir kıvılcımla tutuşabilir. Bu tür yangınlara sebebiyet vermemek için, makinaların çevresi ve sintineler temiz tutulmalı, yakıt devreleri periyodik olarak kaçak ihtimaline karşı kontrol edilmeli, yakıt ikmali yapılırken gerekli güvenlik önlemleri alınmalı, Gemi içi ve makine dairesinin yeterince havalanması sağlanmalıdır.
Çok hızlı teknolojik gelişmelerin yaşandığı, yeni ürünlerin değişik makine ve araçların günlük yaşantımıza girdiği günümüzde yangın risk ve kaynakları artmasının, gerçekleşmesi hâlinde insana ve çevresine çok büyük boyutlarda kayıp vermektedir. Deniz ortasında itfaiye Yangın söndürme  yardım alma olanağı olmaması, gemidekilerin oluşabilecek yangına müdahale etmelerini sağlayacak ekipman ve donanımlara ulaşabilmelerini zorunlu kılar. Bu amaçla gemilerde ortaya çıkan bu ihtiyacın karşılanması için yangın tesisatları geliştirilmiştir. Yangın tesisatları sadece ortaya çıkan kontrolsüz yanmanın söndürülmesini değil, yanmanın erken aşamasında önlemler alınmasına, uyarı sistemlerinin kurulmasını da gerektirir. Gemilerde makine dairesinde yüksek ısı meydana geldiği için yangın çıkma olasılığı çok yüksektir. Buna göre makine daireleri bu riske göre inşa edilmektedir.Yangın kazaları gemi seyrüseferinin güvenliğini ciddi şekilde Makine dairelerindeki yangınlar, gemi yangını kazalarının üçte ikisi kadarını oluşturur  ve tehdit eder özellikle müdahale edilmesi zor olan güç sistemlerinin işleyişini doğrudan tahrip eder. Son yıllarda gemi yangını kazaları sıklıkla meydana gelmiştir. Dünyada Gemi makine dairesi yangınlarından kaynaklanan sayısız  kaza meydana gelmiştir. IMO'ya göre, yangın ve patlamalarla ilgili bildirilen olayların Makine dairesi yangınları, tüm gemi yangınlarının %75'inden fazlasını oluşturmaktadır . Küçük tonajlı Gemilerin genelde makine dairesi dardır ve boru hatları çaprazlamadır.  Gizli bir tutuşma noktası ve söndürülmesi zor olan yangının hızla yayılma potansiyeli vardır . Makine dairesi, geminin güç merkezidir. Bir yangın çıktığında geminin elektrik kesintisi yaşaması ve hasar görmesi oldukça olasıdır ve bu durum geminin seyir güvenliğini ciddi şekilde tehdit edebilir. Bu nedenle, bir gemi makine dairesi yangını durumunda geminin güç sistemindeki yangın riskini değerlendirmek önemlidir.Gemi makine dairesi yangınları üzerine yapılan önceki araştırmalar, oksijen konsantrasyonu, basınç, kütle kaybı oranı, sıcaklık dağılımı, ısı transferi vb. dahil olmak üzere çeşitli yönlerin özelliklerini ele almaya odaklanmıştır .Kamaralar  yangın üzerinde bir dizi deney gerçekleştirerek maksimum duman sıcaklıklarının dikey dağılımını araştırmıştır.  Artan oksijen konsantrasyonunun iletken, taşınımlı ve radyant ısı akışları üzerinde pozitif geri bildirime yol açacağını göstermiştir. Genel olarak, gemilerde makine dairesi yangını riski üzerine yapılan mevcut çalışmalar oldukça sınırlıdır.Risk değerlendirme sürecinde, hesaplama verilerinin eksikliği, değerlendirme sonuçlarının doğruluğunu ve güvenilirliğini etkileyen önemli bir faktördür. Yangın kazası riskleri çalışmalarında, yangınlardan kaynaklanan ciddi hasarlar, kazaların nedenlerinin araştırılmasında büyük zorluklar yaratabilir. Yangınlar çok miktarda kanıtı yok eder. Uzmanlar yangınların nedenleri hakkında yalnızca ipuçlarına dayanarak çıkarımlarda bulunabilirler. Bu, eksik hesaplama verilerinin ve eksik bilişin ana nedenidir bir sistemin arıza olasılığı elde edilebilir. Yöntem, tüm değerlendirme faktörlerini ve uzmanların seviyelerini dikkate alır, böylece kapsamlı ve nesnel değerlendirme sonuçları elde edebilir.

Kişisel Korunma Ekipmanı giyme gerekliliği olabilecek herkese kullanımı hakkında sahip olması gereken eğitim verilmeli ve kullanımı kısıtlayacak herhangi bir konuda tavsiyelerde bulunulmalıdır. Bakım/Tutum veya kullanım hakkında gerekli talimatlar ekipmanla beraber ya da ekipmanın bulunduğu yerde güvenli bir şekilde bulundurulmalıdır. Personel çalışma saatleri içerisinde şirket tarafından sağlanan tulumu giymelidir. Personelin uygun kıyafeti giymediği durumlarda kıyı yüklemeleri kesintiye uğrayabilir ve/veya yükleme/boşaltma işlemi başlamaz. Kişisel Korunma Ekipmanı siparişi verirken sertifikası olması gerektiğine ve üreticinin markalanmış olduğuna dikkat edilmelidir. Yalnızca orjinal ve sertifikalanmış kişisel korunma ekipmanı sipariş edilmelidir.
    
Yangından Sorumlu Zabit, aşağıdaki durumlar hariç hiç bir çalışmaya izin vermemelidir:

⦁    İşi yapacak kişinin uygun koruyucu giysi ve ekipmanları giydiği,  ⦁    Tehlikeye maruz kalabilecek diğer kişilerin aynı korumaya sahip oldukları ⦁    Koruyucu giysinin iyi kondisyonda ve çalışabilir durumda olduğu ⦁    Uygun kişisel koruma ekipmanı olmadığı sürece, işe izin verilmemelidir.

Gemide Yangın Tesisatlarının Döşenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar

⦁    Yangın tesisatı su tesisatından ayrı olarak galvanizli ya da siyah çelik borular kullanılarak yapılır. Kırmızıya boyanırlar.
⦁     Boruların olabildiğince düz ve kısa olmasına özen gösterilir.
⦁    Yangın dolaplarının montajı için en kolay ulaşabilecek yerleri seçiniz.
⦁    Yangın kolonunun altında yangın tesisatını ayıran ve daima açık durumda kalması için mühürlenmiş bir vana ve bir tersinmez vana bulunmalıdır. Vana, açık olduğu kolayca görülsün diye yükselen milli türden seçilir ve ancak kumanda ettiği tesisat bölümü işe yaramaz hale geldiğinde ya da bakım ve onarım durumlarında kapatılabilir.
⦁    Tesisatın en üstünde de borulardaki havanın boşaltılmasını sağlayan bir otomatik havalık bulunmalıdır. Havalık gerektiğinde boruların boşaltılmasını da kolaylaştırır.
⦁    Borular paslanmaya karşı korunmalıdır. Önce astar sonra koruyucu boyaların yapılması gerekir.
⦁    Boru güzergâhı dış darbelere açık aşındırıcı etkilerin bulunduğu veya elektriksel tehlikelerin bulunduğu alanlardan geçmemelidir.
⦁    Boru bağlantı biçimi bağlantı parçaları kullanılarak (fittings) dişli bağlantı, flanşlı bağlantı, kaynaklı bağlantı ya da kelepçeli yivli bağlantı çeşitleri kullanılarak yapılır.
⦁    Boru türü ve bağlantı biçimi ne olursa olsun standartların gerektirdiği işletme basıncına dayanıklı olmalıdır.
⦁    Borular hiçbir zaman kendi ağırlıklarını taşımamalıdır. Borular duvar, tavan, elemanlarına veya özel olarak yapılmış konsollara, boru askılarına, sehpalara veya kelepçeleri ile sabitlenir.
⦁    Boruların içerisinde keten, inşaat artığı ve metal artıklarının kalmamasına dikkat edilir. Bu artıklar tesisatta tıkanıklıklara neden olabilir.
⦁    Yangın tesisatını proje esaslarına göre döşeyiniz.
⦁    Yangın borularını daima geminin yapısından görünür bir şekilde çekiniz.
⦁    Yangın dolabını uygun yükseklikte montaj ediniz.

Yapımı tamamlanmış bir yangın tesisatında kaçıntı olup olmadığı, tesisat devreye sokulmadan önce denenmelidir. Kaçıntı denemesi, tesisatçının işinin iyi bir güvencesi olur. Metal olmayan malzemeden yapılmış yüksek basınçlı boru devrelerinin test basıncı, izin verilen maksimum çalışma basıncının 2 katıdır. Metal olmayan malzemeden yapılmış alçak basınçlı boruların test basıncı, izin verilen maksimum çalışma basıncının 1,5 katı veya nominal basıncın 1,5 katıdır. Metal malzemeden yapılmış yangınların test basıncı, için verilen maksimum çalışma basıncının 1,5 katı veya nominal basıncın 1,5 katıdır. Borular üretim yerinde ve Gemilerin bağlı olduğu klas gözetiminde basınç testine tabi tutulacaktır.

Tesisatın Emniyete Alınması Gemi klas kuruluşları gemilerin yangın tesisatı dizaynı, montajı, gereken mukavemet, ihtiyaçlara uygun malzemeler, diğer sistem gereklilikleri, hazırlanmış olan sistemlerin test prosedürleri, sistemin sahip olması gereken özellik ve yeterlilikler konularında gereken kuralları ve şartları yayınlarlar. Bu kurallar yıllık kontrollerde, orta dereceli kontrollerde ve yenileme kontrollerinde dikkat edilecek ve şart koşulacak yeterlilikleri içerir.

⦁    Yıllık Kontroller: Tesisat görsel olarak test edilirler. Gerekli görüldüğü takdirde basınç testi uygulanır.
⦁    Orta Dereceli Kontroller: Bu testlerden geçmesi için geminin sahip olması gereken yeterlilikler yıllık testlerdekilerle benzerdir. 
⦁    Yenileme Bakımları: Tesisat görsel olarak test edilirler, bazı yerleri de basınç testlerinden geçirilirler. Surveyör hangi kısımların test edileceğini seçer. Surveyör tarafından seçilen bazı kısımlarda da içleri kontrol edilmek üzere sökülürler.

Risk genel olarak, “zarar görme tehlikesi” olarak tanımlanmaktadır.

Risk değerlendirme, mevcut standartlarla karşılaştırıp analiz edilerek geliştirilen kriterleri kullanmak suretiyle riskin toleranslarını ve kabul edilebilirliğini gözden geçirme; Risk yönetimi ise uygun risk azaltma tedbirleriyle ve olası sonuçlarıyla karar geliştirme aşamalarına katkı sağlayacak seviyede olan risk değerlendirme uygulamaları olarak tanımlanabilir.  Risk değerlendirmesinin ana amacı,Tehlike senaryolarının sonuçlarını ve sebeplerini ayrıntılı olarak incelemektir. Bunun sonucunda, yüksek risk bölgeleri tespit edilir. Yüksek risk bölgelerinin tespit edilmesi için, öncelikle risk parametrelerinin oluşma olasılıkları nicel olarak ölçülür. Daha sonra, önceden tanımlanmış tehlike senaryosuna bağlı olarak potansiyel sonuçlar geliştirilir. Bu prosedürün amacı özellikle denizde ortamında, denizde güvenliği sağlamak, insan yaralanma veya zarar önlenmesi tesis etmek ve çevreye zarardan kaçınmaktır. Risk değerlendirmesi, kaçınılmaz riskleri tanımlamak, hesaplamak ve riskleri azaltmak için yapılacaklar, riskli ve tehlikeli olayları kaptana ve bölüm amirine raporlama, emniyetin sağlanması için çalışma ve kontrol, kirliliğin önlenmesi, onarıcı bakımlara dair analiz geliştirmeden oluşan bir prosedürdür.  Bu prosedür, çevre korunması, iş güvenliği, navigasyon, yük operasyonları, makine operasyonu gibi gemideki bütün işleri kapsar ve en önce uygulanması gerekir.  

Yangından zarar görme tehlikesine de “yangın riski” denilmektedir.  Can ve mal kayıplarının azaltılması için uygulanacak olan yangın güvenlik programları, sigorta işlemlerindeki temel hususlar ve stratejiler yangın riski değerlerine göre belirlenir. Yangın riski iki ana konuyu kapsamaktadır. Birisi, beklenen can ve mal kayıpları ile zararların derecesi. Diğeri ise yangının meydana gelme ihtimalidir. Yangın risk analizi yapılırken göz önüne alınan diğer bir faktör de, yapının içindeki yük ve malzemelerin maddi değeridir. Hangi risk analiz yöntemini kullanırsak kullanalım gemilerde tekdüze bir risk analiz yöntemi le doğru bir risk analizi yapmak pek mümkün olamayacaktır. Gemilerde kriterlere bağlı risk analizi yapmak zorunluğu vardır. Gemi tipine göre ; Risk analizinde geminin tipi ve kullanım amacı önemli bir kriterdir. Ticari gemilerde yapılacak yangın risk analizi ile askeri gemilerde yapılacak risk analizi büyük farklılıklar gösterecektir. Ticari gemilerde , kur yük , dökme yük , genel kargo , konteyner , roro , yolcu , petrol tankeri , kimyasal tanker , balıkçı , fabrika ve özel amaçlı gemilerin her birinde gemiye özel performansa dayalı bir risk analizi yapılmalıdır. Risk analizi ve analize bağlı güvenlik önlemleri daha gemi tasarım aşamasında iken başlar. Gemi yapım kuralları çerçevesinde kurallar , IMO (International Maritime Organization ), SOLAS (Safety of Life at Sea) , Class Kuruluşları (BV , DNV ABS , LLOYS vb.), Bayrak devleti ve sigorta kuruluşları yönergeleri ile belirlenmiştir. Tüm bu kurallar çerçevesinde Yangın riskinin analizi yapılırken üç temel özelliğe dikkat edilmelidir:
(1)Yangının meydana gelme olasılığı,
(2)Yangının büyüklüğünü ölçmek için bir kıstas kullanmak, örneğin kişilerin göreceği zararlar yada parasal değer, böylece riskteki azalmanın ve bu azalmayı sağlamak için yapılan harcamanın karşılaştırılması sağlanmış olur. 
(3) Analizde yapılan bütün tahminlerdeki şüpheler ele alınmalı ve belirlenmelidir. Risk analizindeki tahminleri iki kısımda ele alabiliriz: Birinci risk tahmini; ihtimallerin, büyüklüklerin ve çeşitli seçeneklerin sonuçlarındaki belirsizliklerin tahmini, İkinci risk tahmini ise; kıyaslama yapabilmek için bu tahminlerin ve büyüklüklerin seçeneklere ait maliyetlerle aynı birimlere getirilmesidir. Yangın riski analizi yapılırken; yangının büyüklüğünü ve genişleme ihtimalini etkileyen bütün etkenler ele alınarak gerçek yangınlara ait geçmiş istatistik ve bilimsel bilgilerden faydalanılır. Eğer eldeki yangın bilgisi yeterli değil ise, çeşitli olaylara ait seçenekleri, muhtemel yangın başlama şartlarının ihtimalleri ve bir yangının bir mahalden diğerine geçiş ihtimallerini kapsayan diyagramlar incelenir ve tehlike analizi yapılır. Sürekli Risk Yönetimi Doğru bir yangından korunma için sürekli ve sürdürülebilir bir yangın risk yönetimine ihtiyaç vardır. Doğru bir yangın risk yönetimi bilimsel bir çalışmadır ve yangın risklerini mimimize ettiği yada oluşan yangınlarda insan hayatına gelecek olan zararı en aza indirgediği kanıtlanmıştır. Gemilere dönemsel sürekli risk analizlerinin yada risk belirlemelerinin yapılmasına ihtiyaç vardır. Geminin tipi ne olursa olsun , gemide taşınan yük değiştiğinde yükün özelliğinde kaynaklanan sebeplerden dolayı risk değişecektir. Gemideki araç sayısı , yolcu sayısı , yolcu tipi değiştiğinde risk değişkenlik gösterecektir. Gidilen limana göre de risk belirlemesinin yeniden değerlendirilmesi gerekir , limana bağlı özel durumlar gemideki tüm riskleri direkt olarak etkiler. Gemi personelindeki değişimler yeni personelin gemiye alışma –eğitim süreci gibi durumlarda yeniden risk değerlendirmesi yapılması gereken durumlardır. Risk Analizine Göre Önleme ve Korunma Risk analizine bağlı gemilerde alınması gereken önleme ve koruma tedbirleri çok çeşitlilik arzetmektedir. Tüm gemilerde gemi işletim kuralları çerçevesinde gemiye özel ISM (International Safety Management) yönetim sistemi oluşturulması IMO tarafından zorunlu tutulmuştur. ISM kodu çerçevesinde her şirket aşağıdaki fonksiyonel gereklilikleri içeren bir Güvenli Yönetim Sistemi kurmak, uygulamak ve devam ettirmek zorundadır: 

• Güvenlik ve çevre koruma politikası.
• İlgili uluslararası ve bayrak devleti kanunlarıyla uyumlu, gemilerin güvenli yönetimi ve çevre korunmasıyla ilgili prosedürler. 
• Tanımlanmış yetki kademeleri, gemi ve kara personeli arasında ve kendi aralarında bir iletişim akışı. 
• Kaza ve uyumsuzlukları kurallarına göre raporlayan prosedürler. 
• Acil durumlara hazırlık ve eylem prosedürleri. 
• İç talimler ve işletme değerlendirmeleri. 

IMO kuralları ve şirketlerin işletme politikaları gereği SMS (Safety Management System) Güvenli yönetim sistemi oluşturulan gemilerde aşağıdaki yöntemlerle düzenleme ve çalışmalar yapılır PMS (Planning Maintenance System) Planlı bakım sistemi çerçevesin hem geminin normal işleyişi sağlanır hem de yangın risklerine karşı alınması gereken tüm bakım tutum işleri yapılır.Aktif ve pasif yangın sistemlerinin planlı bakım tutumları yapılır. Kompartımanlama (Zone lama) daha tasarım aşamasında yangın yayılım risklerine göre belirlenmiştir , işletim sırasında da kompartımanlama kuralarına azami dikkat edilerek yapılacak bakım tutum tadilat yenileme işlemlerinde bu kurallara uyuma azami dikkat edilir. Ex-Proof alanların korunması kuralları çok önemlidir her türlü tadilat ve yenileme kesinlikle kurallar çerçevesinde yapılır. Mahallere göre aktif koruma önlemlerinin alınması da tasarım aşamasında yapılır, her bir mahallin durumuna uygun algılama sistemleri , otomatik söndürme sistemleri ve taşınabilir söndürücüler yerleştirilir. Makina dairelerine gazlı yada su sisi lokal söndürme sistemleri , yaşam mahallerinde sabit sprinkler sistemleri , ambarlarda – yük alanlarında sulu yada köpüklü söndürme sistemleri , tankerlerde PV , Inert gaz , Scrubber sistemleri , elektronik alanlarda ise uygun söndürme sistemleri kullanılır. Algılama için de her bir mahalle göre sistem ve sensör tercihleri yapılır. Yine taşınabilir söndürücüler her bir mahalle en uygun olanlardan seçilirler , aktif koruma önlemlerindeki en önemli tercih etkeni söndürücünün etkili olması ve kulanım sonrasında kullanılan mahalle en az zararı verecek olmasıdır. Çünkü yangın sonrasında geminin en kısa zamanda gemi imkanları ile işler duruma gelmesi çok önemlidir. Personelin yangınla mücadele konusundaki eğitimleri IMO tarafından organize edilen ve bütün dünya devletlerinin kabul ettiği STCW-78 konvansiyonunca kurallara bağlanmıştır. Ayrıca SOLAS-74 III. Bölümünün 25. ve 26. da gemi adamlarının yangına karşı sürekli olarak eğitilmelerini mecbur tutmaktadır. Personel gemi adamı olmadan önce tüm gerekli eğitimleri almış olmasına rağmen , gemide sürekli olarak her hafta teorik eğitimlere ve her hafta röle talimleri ile tüm risklere karşı eğitimlere tabi tutulurlar. Gemi yangınlarına müdahale ve tahliye ile ilgili olarak sürekli hazır eğitimli olarak tutulurlar. IMO kuralları ve şirketlerin işletme politikaları gereği SMS (Safety Management System) Güvenli yönetim sistemi oluşturulan gemilerde iş emniyeti kurallarına azami dikkat edilir. Tüm sıcak soğuk çalışalar, işletme sırasındaki tüm bakım , tutum onarım işleri sırasında iş emniyet kuralları sıkı biçimde uygulanır. Sonuç Yangın risklerinin çok fazla olmasına rağmen istatistik verilere bakıldığında yangın oranlarının karadaki tesislere göre düşük olduğu görülecektir. Gemide yangınların az olması yada daha başlangıç aşamasında bastırılarak en az kayba sebep olması ne iyi şans nede tesadüf eseridir. Bu ancak doğru biçimde sürdürülebilir olarak uygulanan güvenli yangın risk yönetimi ile mümkün olmaktadır. Doğru bir yangın risk analizi yapılması ki bu yangın risk analizi tüm yangın risklerinin gerçekçi biçimde tespiti. Gerekirse bilgisayar tabanlı modellemeler ile yangın , duman ve tahliye hareketlerinin analizi. Varolan tüm koruma, önleme ve yangınla mücadele önlemlerinin analizi ve kontrolü. Çalışan sürekli personelin durumu ve yetenekleri ile geçmişte olan olayların incelenmesi. Yapılan yangın risk analizi çerçevesinde yangın önleme yangından korunum ve yangın ile mücadele konularını içeren tesise özel bir yönerge hazırlığı. Yangın risk analizi ve yangın yönergesi çerçevesinde varsa eksiklerin giderilmesi, personelin eğitilmesi, sistemlerin iyileştirilmesi gibi işlerin yapılması. Risk analizi, yönerge ve iyileştirme çalışmaları çerçevesinde sürekli ve sürdürülebilir bir şekilde yangın riskinin yönetilmesi ile gemiler yangın risklerine karsı hazırlıklı duruma getirilirler. Bu kapsamda, haberli habersiz teftişler ve kontroller, tüm sistemlerin sürekli çalışmaya hazır bir halde tutulmasını sağlayacak bakım ve kontroller, dönemsel yapılacak risk analizleri ile yeni ortaya çıkan riskler için önlemle alınması, tüm kayıtların tutulması, personelin dönemsel olarak eğitimi, haberli ve habersiz yangın tatbikatları yapılarak yangın riskleri en aza indirgenir. Görüldüğü gibi yangın risk yönetimi profesyoneller tarafından doğru biçimde yapılması gereken kapsamlı bir iştir. Yangın bir doğal felaket değildir, sürekli mecburen yaşamamız gereken kontrol edilebilir bir risktir ve doğru bilimsel yaklaşımlar ile kontrol edilebilir.

ÖZEL YANGIN RİSKLERÎNE YAKINLIK Özel risklere karşı hazırlanmış söndürücüler, ilgili riskin yakınındaki bir bölgeye konmalıdır ama ulaşılamayacak ya da başka bir tehlikeye sebep olacak kadar yakınında olmamasına dikkat edilmelidir.

İnsan hataları: Çalışan insanların yetenekleri, seyir,iletişim, yeterlilik, balıkçılık, demirleme, ticari baskılar,personel kalitesi, finans, yönetim sistemi, Gemi yönetimi,Yükleme ,Boşalmalarda personelin işe uygunluğu , kıyı / iskele sistemlerin yapısı . Makine dairesinde sigara içip izmaritini sintineye atmak , Kuzune  mutfağındaki yağ tutucu elyaf filtrellerin temizlenmemesi,Boyaların gelişi güzel korunaksız alev alıcı mahalle konulması gb. Gemilerde son zamanlardaki kazaların,olayların  belirgin özelliği Ofis-Gemi iletişim sistem ağının emniyet savunmasının çökmesidir. Emniyet resmi politika ve prosedürlere göre yönetildiği için değil, emniyet kültürü ve emniyet şartları emniyet sistemi aktiviteleri ile yürütülmektedir. Çalışma ortamını çeşitli fiziksel bileşenler, organizasyon yapısı ve çalışanların çalışma organizasyonları oluşturur.Bazı Gemilerde ne yazıkki şuanda Emniyet kültürü oluşmamış durumda buna acil müdahale edilmesi gerekiyor ilave eğitimler verip sık sık gemillere enspektörler tarafından ziyarete gidilerek anlatılmalıdır. Çalışan insanların yetenekleri, seyir, iletişim, yeterlilik, balıkçılık, demirleme, ticari baskılar, personel kalitesi, finans, yönetim sistemi, tekne yönetimi, kıyı / iskele sistemleri . 

Donanım hataları: Yapı malzemeleri, tekne formu, sevk sistemi, güvenlik sistemleri, yaşam mahalleri, dümen donanımı, boru donanımı ve tesisat, kontrol sistemleri, elektrik donanımı, emisyon kontrol sistemleri,  bakım-tutum sistemleri .
Gemi güç sistemi ekipmanlarındaki yangınlar hakkında bilgi edinmek amacıyla, sistemin temel olaylarını değerlendirmek üzere Yangın Uzmanları Tarafından Gemi Güç Sisteminin tasarımı işletimi ve bakımıyla uğraşan ilgili Baş mühendisler tarafından Kapsamlı Değerlendirmesi üzerine yapılan çalışmalar  Hesaplama sonuçları, ana makine yakıt sisteminin yıllık yangın sıklığının. Yüksek yangın riskine maruz kalınmakta olunduğu. Diğer iki alt sistemle karşılaştırıldığında, ana makine yakıt sistemi en yüksek yangın sıklığı,Yıllık yangın sıklığı, ana makine yakıt sisteminin geminin ana makinesine yakıt sağlamak için önemli bir sistem olması nedeniyle diğer alt sistemlerin iki katı olduğu . Bir geminin güç sistemindeki en kritik bölümü ve geminin normal seyrinin temelini oluşturmaktadır . Bölgede birçok boru sistemi bulunmaktadır. Yakıt sızıntısı kolayca büyük bir yangına neden olabilir.
 
Gemideki her personel regülasyonlara gerekli önemi verip yine bu regülasyonlar dahilinde hareket etmelidirler. Yangını önlemedeki en önemli unsur kişilerin konu hakkındaki bilgileri ve gelişen emniyet farkındalıklarıdır. Yangın yakıt ve oksijenin uygun atmosferik koşullarda yeterli ısıyla maddenin tutuşma ısısına ulaştığında meydana gelir. Yangın, üçgeninin her hangi bir elemanının eksikliği yada direk olarak kimyasal reaksiyonunun engellenmesi durumunda başlayamaz, eğer ortamda bir yangın uygun koşullar doğrultusunda başlamış ise bu faktörlerden birinin bile devre dışı bırakılması sonucunda devamlılığını sağlayamaz.

YAKIT Isındığında ortama yanıcı buhar veren katı, sıvı yada gaz olan her madde yakıttır. Örneğin, kağıt, odun, karton, boya, yağ, asetilen, vb. 

OKSİJEN Yangının başlaması için havadaki oksijen miktarı yeterli miktardadır. 

ISI Yangının başlayabilmesi için ısının kritik sıcaklığa yani maddenin tutuşması için gerekli olan enerjiyi sağlaması yeterlidir. Yangın başladıktan sonra artık ısı enerjisini kendi sağlamaktadır. Isı kastende sağlanabilir, istenmeden de sağlanabilir. Örneğin mobilyaya, perdelere yada kağıt malzemelere yakın konulan ısıtıcılar veya kağıtlarla etrafı kaplanmış bilgisayarlar. 

GEMİDE BULUNAN HERKES GEMİNİN VE GEMİDEKİ ÇALIŞAN PERSONELİN EMNİYET İÇİN POTANSİYEL OLARAK MÜCADELE EDECEK, YANGINA SEBEP OLABİLECEK TEHLİKELERDEN BİLİNÇLİ OLARAK UZAK DURMASI VE YANGIN DURUMUNDA HER AN MÜDAHALEYE HAZIR OLUNMALIDIR.

Makine Dairesi Sıcak Yüzey Yalıtımı SOLAS Anlaşmaları uyarınca yangın ihtimaline karşın makine dairelerindeki tüm sıcak yüzeyler (220 santıgrat dereceyi geçen) termal yalıtım malzemesi ile kaplanmalıdır. Dış yüzeyler olarak egzoz çıkış devreleri, kazan brülörü ve muhafaza uniteleri, inert gas jeneratörleri, insinetör. termal yağ devreleri, buhar devreleri, yakıt devreleri yalıtım malzemeleri ile kaplanmalıdır. Bunun yapılmamasının temel amacı enerjiyi muahfaza etmek ve hatayla temas sonucu cilt yanıklarını ve yangını önlemektir. Egzoz çıkış devreleri, kazan brülörü ve muhafaza uniteleri, inert gas jeneratörleri, insinetör. termal yağ devreleri, buhar devreleri, yakıt devrelerinin bakımı ve tamirinde yalıtım malzemelerinin düzgünce değiştirildiğinden emin olunmalıdır. Yüzey sıcaklığının 70 derece santigratın geçtiği her yüzey “SICAK YÜZEY” olarak işaretlenmelidir.

Genel Risk Değerlendirmesinden  şirket sorumludur; Fakat, tüm gemi kaptanları da  risk değerlendirmesinin gemide doğru ve uygun olarak yapılmasından emin olmak zorundadırlar.
• Bütün firma çalışanları, gözlemledikleri ya da yaşadıkları bütün tehlikeli olayları departman amirlerine–mesela ikinci kaptana, makine zabitine, işletme departmanına  - rapor etmekten sorumludur. Departman amiri, ikinci kaptan, sorumlu departman mühendisi ya da gemi mürettebatından doğrudan görevlendirilen kişi, gemide bulunan herkesi kapsayan risk analizinden ve koordinasyonundan sorumludur. Risk analizinin, risk faktörlerinin ve riski azaltmaya yönelik önlemlerin değerlendirmesi departman başkanı tarafından yapılmalıdır. 
• Halihazırdaki yüksek ve çok yüksek riskleri, gemi kaptanı DPA ye rapor etmekten sorumludur. Ayrıca gemi kaptanı, revize edilen değişikliklerin güvenlik yönetim sistemine (SMS) uygulanmasını ve SMS in işlemesini koordine etmekten sorumludur. 
 • DPA, rapor edilen bütün riskleri gözden geçirip, gerekli uygulamaları sirküle etmekten ve bu raporlarda koordinasyonu sağlamaktan ve SMS’ i teftiş etmekten sorumludur.  Ayrıca, SMS’e, ya da yukarıda bahsedilen raporda belirtilen değişikliklere gore gerekli iyileştirici işlere başlanılmasından ve bunların takip edilmesinden sorumludur.  
 • Güvenlik Departmanı ve kaptan, tanımlanan düzeltici işin uygulamaya konmasından sorumludur.
 • Operasyon departmanı risk değerleme seviyesini düşürmekten ve düzeltici ve önleyici işleri gemi ile koordinasyon halinde yapmaktan sorumludur. Risk için herkes tarafından kabul edilen bir tanım yoktur, fakat genel olarak kullanılan ve sektörde kabul gören tanım: “Tanımlanmış bir tehlikenin meydana gelme olasılığı veya sıklığı ile meydana gelebilecek sonuçların derecesi arasındaki birleşimdir” (ISO 8402:1995 / BS 4778) şeklindedir. IMO riski: “Sonucun sıklığı ve büyüklüğü arasındaki birleşimdir” (MSC Circ.1023 / MEPC Circ.392) şeklinde tanımlanmaktadır. 

NEYİ DEĞERLENDİRMEK GEREKİR Değerlendirme, mürettebatın gemideki iş faaliyetleri sebebi ile maruz kalabilecekleri riskleri kapsamalıdır. Değerlendirmenin, mantık çerçevesinde önceden görülemeyecek riskleri kapsaması beklenmez. Şirket risk değerlendirmelerindeki önemli bulguların kayıt altına almasını tavsiye edilmeli.  Fazladan önlem alınmasını gerektirmeyen ve önemsiz bulunan risklerin kayıt altına alınması gerekli değildir. 

DEĞERLENDİRMEYİ KİM YAPMALIDIR Her durumda, mürettebatın ve işlerinden etkilenebilecek bütün kişilerin risk değerlendirmesini yapma sorumluluğu departman amirlerindedir. Şirket, doğrudan görevlendirdiği personelin dahil olmak üzere gemideki herkesi kapsayan ve diğer işverenlerin değerlendirmelerini de göz önüne alarak risk değerlendirmesini koordine etmekten sorumludur. Risk değerlendirme işlemi, risk faktörleri, hafifletici önlemlerin değerlendirilmesi, hep departman amirleri tarafından yapılacaktır.    

DEĞERLENDİRME NE KADAR DERİN OLMALIDIR Risk değerlendirmesi, mürettebatın normal çalışmalarını yürütmeleri sırasındaki sağlık ve emniyetlerini sağlamak üzere yeterli ve uygun değerlendirmelerin yapılmasını gerektirir. Risk değerlendirmesi,  sadece yapılan iş faaliyeti sebebi ile doğrudan oluşabilecek ve o işi yapan kişilere ya da o işten doğrudan etkilenen kişilere potansiyel olarak zarar verebilecek riskleri değerlendirmelidir. Risk değerlendirmesi, belirli bir iş faaliyeti sebebi ile geminin maruz kalabileceği dolaylı risklerden, ya da gemiye tehlike oluşturan dış zararlardan sorumlu değildir, bunların gemidekilere ya da diğerlerine zarar vermesinden de sorumlu değildir.  Bu konular, başka düzenlemeler ile kontrol edilmektedir. Risklerin değerlendirilmesi uygun ve yeterli olmalıdır.  Çok karmaşık olmamalıdır. Bunun anlamı, değerlendirme için harcanan çabanın tanımlanan risklerin seviyesi ile orantılı olması ve bu risklerin hali hazırda tatminkar önlemler ya da prosedürler ile kontrol edilerek mümkün olan en düşük seviyeye düşürülüp düşürülemediğine bağlı olmasıdır.

NE ZAMAN DEĞERLENDİRME YAPMALIDIR Risk değerlendirmeye sürekli bir işlem olarak bakmak gerekir. Pratikte çalışma yerindeki riskler, hakkında geçerli bir risk değerlendirmenin olmadığı çalışmalar başlamadan önce yapılmalıdır.  Bir değerlendirme, ekipmanlardaki ya da prosedürlerdeki önemli değişiklikleri yansıtması için gerekli görüldükçe gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.

TANRI  TÜRK DENİZCİLERİ KORUSUN .            

Gemi Makinaları İşletme Mühendisi  
Birol Çetinkaya      
Pruvanız neta, denizleriniz sakin, rüzgarınız kolayına olsun. Selametle…

KAYNAKLAR

⦁    Megeb
⦁    IMO (International Maritime Organization )
⦁    SOLAS (Safety of Life at Sea)
⦁    Class Kuruluşları kurallar
⦁    EMA Annual Overvıew Of Marıne Casualtıes And Incıdents 2015
⦁    Adoptıon Of The Internatıonal Code For Fıre Safety Systems ANNEX 6 RESOLUTION
⦁    MSC.98(73) (adopted on 5 December 2000)
⦁    Vehicle Fire Suppression Research Needs Anthony Hamins
⦁    MEB Yangın Önleme Ve Yangınla Mücadele Temel Eğitimi Kitabı
⦁    Safety Management System Reference Material –Queensland Government
⦁    Marine risk assessment - Det Norske Veritas
⦁    The Code Of Practıce For The Safety Of Small Fıshıng Vessels MCA
⦁    Report of HAZID and riskreducing measures workshops DNV –GL
⦁    Lloyd’s Register Risk Assessment of Emergency Tow-off Pennant Systems (ETOPS)